Εργασία του φιλολόγου Χρυσοβαλάντη Μπούτσικου

Ακολουθεί η περιγραφή των βημάτων της ερευνητικής μου προσπάθειας μέχρι να καταλήξω στον συγκεκριμένο τίτλο αυτής της εργασίας. Η αρχική ιδέα να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο θέμα υπήρχε πριν από την εκπόνηση της εργασίας, η τελική διατύπωση όμως ήρθε με την ολοκλήρωσή της, μετά την έρευνα σε διαδικτυακές πηγές.

Στόχοι έρευνας

1. Αναζήτηση κατάλληλων και έγκυρων ψηφιακών πηγών, για σχετικά κείμενα και λεξικά
2. αξιοποίηση ψηφιακών λεξικογραφικών υπηρεσιών (ερμηνεία, ετυμολογία, συνώνυμα, αντώνυμα)
3. ψηφιακή διευκόλυνση αποδελτίωσης της οικογένειας λέξεων

Μέθοδος αναζήτησης

1. Αναζητήθηκαν αξιόπιστες διαδικτυακές τοποθεσίες ολοκληρωμένων άρθρων. Επέλεξα να εστιάσω στις ακόλουθες διαδικτυακές πηγές: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΤΟ ΒΗΜΑ, PROTAGON, ANTIBARO, ΟΗΕ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ,
2. αξιοποιήθηκε το ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, μέσα από την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα
3. αξιοποιήθηκε η υπηρεσία αναζήτησης του Ε.ΚΕ.ΒΙ. biblionet.gr
4. αξιοποιήθηκε το εργαλείο Λεξισκόπιο της εταιρείας Neurolingo.

Μεθοδολογικά προβλήματα

Ένα ζήτημα, όχι απαραίτητα πρόβλημα, είναι το γεγονός πως αρκετά χρήσιμα για την συγκεκριμένη εργασία λεξικά (π.χ. το Αντιλεξικόν του Θ. Βοσταντζόγλου) διατίθενται μόνο σε έντυπη μορφή.

Έκταση – αποτελέσματα αναζήτησης

1. Αναζητήθηκαν και επιλέχθηκαν 26 (ενδεικτικός αριθμός) άρθρα από τις ανωτέρω ενημερωτικές τοποθεσίες με βάση τις λέξεις-κλειδιά: ρατσισμός, ξενοφοβία,
2. καταρτίστηκε πίνακας λέξεων ανά γραμματική κατηγορία (ουσιαστικά, ρήματα, επίθετα) σχετικών με τη θεματική ενότητα του ρατσισμού,
3. αναζητήθηκε και καταγράφηκε από το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής η ερμηνεία των απαιτητικών όρων.

Δυσκολίες αναζήτησης

Δεν είναι εύκολο να βρεθούν και να αξιοποιηθούν αρκετά φερέγγυα ψηφιακά ερμηνευτικά, ετυμολογικά λεξικά και λεξικά συνωνύμων / αντωνύμων. Άρα, χρειάζεται η συνδρομή έντυπου λεξικογραφικού υλικού από βιβλιοθήκη.

Θέματα αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της αναζήτησης

Τα ηλεκτρονικά εργαλεία και οι ψηφιακές υπηρεσίες που αξιοποιήθηκαν, κρίνονται ως μερικώς επαρκή για την εξυπηρέτηση των αρχικών στόχων της εργασίας.

Στάδια δόμησης των τελικών αποτελεσμάτων της εργασίας

1. Συγκέντρωση των κειμένων
2. λεξιλογική επεξεργασία του αντλημένου υλικού
3. κατάρτιση λεξικογραφικού πίνακα ανά γραμματική κατηγορία
4. αναζήτηση ορισμών / σημασιών στα απαιτητικά λήμματα

Προτάσεις

Από τα 26 κείμενα που παρατίθενται πιο κάτω, αποδελτιώθηκαν 313 λέξεις (162 ουσιαστικά, 83 επίθετα και 68 ρήματα), τα οποία κατατάχθηκαν σε συγκεντρωτικό πίνακα ανά γραμματική κατηγορία.
Ενδεικτικά, μετά τη διαδικασία που περιγράφηκε (άντληση κειμένων, επιλογή λέξεων και αναζήτηση σημασιών) θα μπορούσαν να ανατεθούν επιπλέον στους μαθητές οι παρακάτω ασκήσεις:

• ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συντάξουν καταλόγους συνωνύμων & αντωνύμων λέξεων.
2. Να εξασκηθούν στην ετυμολογία καταρτίζοντας τις διαδρομές των αρχικών εννοιών των λέξεων που διαμορφώνουν το τελικό λεξιλογικό περιβάλλον των κειμένων.
3. Να ασχοληθούν με «λεξιπλαστικές» κατασκευές, όπως π.χ. μαζάνθρωπος, υπερπατριωτισμός, παγκοσμιοποιητικός, και να διερωτηθούν για την προέλευση (ελληνική ή ξένη) και τη λειτουργικότητά τους στο κείμενο.

• ΥΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να διερευνήσουν αν προτιμώνται περισσότερο και σε ποια κείμενα τα ρήματα ή τα ουσιαστικά και κατ’ επέκταση να εξετάσουν αν αναδεικνύεται το Υποκείμενο στον λόγο ή αν υπάρχει τάση για αφαιρετική διατύπωση.
2. Να αναζητήσουν μέσω του εργαλείου της εύρεσης (στον κειμενογράφο word) Ονοματικά Σύνολα και να συμπληρώσουν τον πίνακα με τις περιπτώσεις που συναντούν στα κείμενα (π.χ. ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί, όπως με τη λέξη κακομεταχείριση: απάνθρωπη κακομεταχείριση, ή ετερόπτωτοι προσδιορισμοί, όπως: κακομεταχείριση θυμάτων) σχολιάζοντας τη γλωσσική αυτή επιλογή.
3. Να αξιοποιήσουν τη στίξη και να αναρωτηθούν για το εκάστοτε σημασιολογικό φορτίο της (π.χ. χρήση εισαγωγικών με συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας, π.χ. «ορθή κατεύθυνση», «αντιρατσιστικός», «σπερματικός λόγος»).
4. Να συνδέσουν συγκεκριμένες υφολογικές επιλογές με την ταυτότητα του γράφοντος (π.χ. πολιτικός, δημοσιογράφος, πανεπιστημιακός κ.λπ.) και τον επικοινωνιακό στόχο του κειμένου.
5. Εναλλακτικά, να σχολιάσουν την εικονογράφηση των άρθρων σε συσχετισμό με το συγκεκριμένο τους θέμα (διαθεματική προσέγγιση).
6. Τέλος, μπορούν να συζητηθούν ζητήματα επιλογών:

• ύφους (σύνδεση του ύφους με τα κίνητρα γραφής, την ιδιότητα του συντάκτη,     τη μόρφωσή του, κ.λπ.),
• επικοινωνιακής δεξιότητας των συγγραφέων,
• ειδολογικής διάκρισης των κειμένων και
• να επεκταθεί ο προβληματισμός ως προς το ποια άλλα κείμενα και από ποιες πηγές θα συμπλήρωναν το πλαίσιο της εργασίας.

Κατάλογος επιλεγμένων άρθρων από την διαδικτυακή αναζήτηση

1. Ταξίδι φυγής
2. Τι κρύβει η μαντίλα
3. Ακροδεξιές φωνές ορίζουν την πολιτική ταυτότητα της Ευρώπης
4. Δίκη κατά ιδρυτή ξενοφοβικού κόμματος
5. Το ζευγάρι που κυνήγησε τους ναζί
6. Φωτιές υπό επευφημίες, προπηλακισμοί προσφύγων
7. Ο «ανθρωπισμός» της μαύρης κουκούλας
8. Σβήσε τους μύθους τους στην Ελλάδα
9. Νέα φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός
10. Ο φασισμός δεν έχει χρώμα
11. Ο ρατσισμός του αντιρατσιστή
12. Ο ρατσισμός δεν περνάει με αντιβιοτικά
13. Οι αυταπάτες της Ευρώπης
14. Μια γενιά χωρίς ρατσισμό
15. Η τακτική της κατασκευής εχθρών
16. Παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων
17. Μαζική ψυχολογία του ερωτικού φασισμού
18. Έχουμε πόλεμο με το φασισμό
19. Επιστρέφει στην Ευρώπη ο φασισμός;
20. Επίθεση σε Τραμπ λόγω Κου Κλουξ Κλαν
21. Παιδική πορνογραφία και ρατσισμός
22. Ανθρωπισμός α λα καρτ
23. 150 χρόνια μετά ο ρατσισμός ξαναφουντώνει
24. Διεθνής ημέρα θύματων δουλεμπορίου
25. Διεθνής ημέρα εξάλειψης φυλετικών διακρίσεων
26. Ανεξερεύνητες παράμετροι δημοκρατικής παιδείας

Ορισμός της λέξης:

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ [ = η αντίληψη εκείνων που πιστεύουν ότι η δική τους φυλή είναι ανώτερη από τις άλλες που η φύση τις έχει καταδικάσει σε κληρονομική κατωτερότητα· (πρβ. φυλετικές διακρίσεις): Ο ~, παρόλο που είναι επιστημονικά αστήρικτος, αποτελεί σημαντικό παράγοντα πολιτικού ανταγωνισμού. H ιδεολογία του ρατσισμού μόνο μίσος και φανατισμό εμπνέει. || Kοινωνικός ~, για ανάλογη αντίληψη και συμπεριφορά σε βάρος κοινωνικών ομάδων που μειονεκτούν ή διαφέρουν.]

ΠΗΓΗ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής

ΠΙΝΑΚΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

Ουσιαστικα	Επιθετα	Ρηματα
αγανάκτηση ακρωτηριασμός αλληλεγγύη αλλοδαπός αλλοτρίωση αναστοχασμός ανάχωμα ανεπάρκεια ανθρωπότητα ανομία ανοχή αντίδραση αντισημιτισμός ανωτερότητα αξίωση απέλαση αποδυνάμωση αποκλεισμός αποστέγνωση αποφασιστικότητα άρνηση αρνησιπατρία αστραπιαίος άσυλο ασωτία αυταπάτη αυτοδιάθεση αυτοσυντήρηση αυτόχθων αφανισμός αφομοίωση βανδαλισμός βαρβαρότητα βαρβαρότητα βία βιαιοπραγία γενίκευση γενοκτονία γκέτο δεσποτεία δημοκρατία διάκριση διάκριση διάλυση διαφορά διαφορετικότητα διαχωρισμός διεθνισμός δικαίωμα δικτατορία δόγμα δουλεία δουλεμπόριο έγκλημα εθνικισμός εθνογένεση εθνοκάθαρση εμπρησμός ένστικτο ενσωμάτωση εξαθλίωση εξάλειψη εξάλειψη εξάρτηση εξουσία επαρχιωτισμός επαρχιωτισμός επαφή επίθεση επιρροή έριδα θύμα θυματοποίηση ιδεοληψία ιδιοπροσωπία ιθαγένεια ισότητα καθαρότητα καθαρότητα κακομεταχείριση κακοποίηση καπηλεία καταπάτηση καταπίεση καταπολέμηση κινητοποίηση κουκούλα κυβερνοεκφοβισμός κυνισμός λάβαρο μαζικός μειονότητα μεσσιανισμός μεταμέλεια μετανάστης μετατόπιση μεταχείριση μισαλλοδοξία μίσος μνήμη μύθευμα ναρκισσισμός οικειοποίηση οικουμενικότητα ομοιογένεια οργή ορθότητα ορυμαγδός ουτοπία οχλοκρατία πάλη παραβίαση παρανομία παραπλάνηση παραχάραξη παρέκκλιση πατριωτισμός περηφάνια περιθώριο περιθωριοποίηση περιφρόνηση πογκρόμ πόλεμος πολυπολιτισμικότητα	αδιαφανής αδιερεύνητος αδύναμος ακραίος ακροδεξιός αμείλικτος αμιγής αμοιβαίος ανεξέλεγκτος ανεπαίσθητος ανεπαρκής ανήθικος ανθεκτικός αντιπαθής αντιρατσιστής άπατρις άπατρις αποδεκτός απροετοίμαστος αρνητικός αρχέγονος ασύδοτος αυθαίρετος αχαρακτήριστος βιτριολικός γηγενής διαπολιτισμικός διαπολιτισμικός διχαστικός έγχρωμος εγχώριος εθνικολαϊκιστικός εθνικός εθνοτικός ελαστικός έμμεσος εμφύλιος ένοχος επεκτατικός επιβλαβής επικίνδυνος ευάλωτος εύθραυστος ευφημιστικός ηλεκτρονικός θεσμικός ισότιμος καταστρεπτικός καυστικός κοσμοπολίτης κτηνώδης κυριαρχικός λεκτικός μαύρος ναζιστικός ξένος ξενοφοβικός ομοϊδεάτης παθολογικός πανίσχυρος παράτολμος περιούσιος πολεμικός πολυδιάστατος πολυφυλετικός προνομιούχος προπαγανδιστικός προσχηματικός προσχηματικός ρατσιστικός ριζοσπαστικός ρίψασπις σαρωτικός σοφιστικός στερεότυπος συγκρουσιακός σωματικός υπερβολικός υπερφίαλος φαντασιακός φιλελεύθερος φυλετικός ψηφοθηρικός	αγωνίζομαι αιματοκυλώ αλληλεπιδρώ αμβλύνω ανδρώνομαι αντιδρώ αποδεκατίζω αποδίδω αποδομώ αποκλείω απορρίπτω βιαιοπραγώ βιώνω βομβαρδίζω δεσμεύομαι διακινώ διαμαρτύρομαι διαστρεβλώνω διατυμπανίζω διαχωρίζω διαψεύδω διεγείρω εγγυώμαι εκθρονίζω εκμηδενίζω εκπορθώ εκτρέφω ενθαρρύνω εξαγοράζω εξαλείφω εξαπλώνομαι εξυψώνω επαγρυπνώ επανεμφανίζομαι επιβάλλω επιτίθεμαι ετεροπροσδιορίζομαι θίγω καλλιεργώ καταγγέλλω καταδικάζω καταπατώ λουφάζω ξεριζώνω ξεφυτρώνω ξιφουλκώ οικειοποιούμαι οπλοφορώ παραβιάζω παραπέμπομαι παρεμποδίζω πειθαναγκάζω πολεμώ πολιτογραφώ προπηλακίζω προσάγω πυροδοτώ σκοτώνομαι συκοφαντώ συμμορφώνομαι συνθλίβω σχετικοποιώ τεκμηριώνω υπερασπίζομαι υποκινώ υποπίπτω φουντώνω χαλκεύω

Εργασία του φιλολόγου Χρυσοβαλάντη Μπούτσικου