Εργασία της φιλολόγου Αλεξάνδρας Κολοβού
Αφόρμηση της έρευνας
- Η εμφάνιση αρκετών γυναικείων προσώπων στον Όμηρο.
- Η χρήση των επιθέτων και των στερεότυπων εκφράσεων που είναι συχνή στα ομηρικά έπη.
- Σχετικό θέμα για συζήτηση στο σχολικό βιβλίο της Α’ Γυμνασίου Ομηρικά Έπη, Οδύσσεια. Συγγραφείς: Μαρία Σαμαρά – Κωνσταντίνος Τοπούζης (Μετάφραση Δ.Ν.Μαρωνίτης), ΟΕΒΔ. (σελ.78, 6ο θέμα).
Στόχοι
- Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με πρωτογενείς πηγές (αρχαίο κείμενο).
- Να έρθουν σε επαφή με τη γλώσσα του Ομήρου η οποία είναι διαφορετική από αυτή που διδάσκονται στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών στο σχολείο (αττική διάλεκτος).
- Να αντιστοιχίσουν λέξεις της αρχαίας ελληνικής με αυτές της νέας ελληνικής γλώσσας.
- Να δουν πώς ο κάθε μεταφραστής αποδίδει το αρχαίο κείμενο (γλωσσική ποικιλία).
- Να κατανοήσουν τους όρους τυπικό επίθετο – τυπικές φράσεις μέσα από τη συχνότητα εμφάνισής τους στο ομηρικό κείμενο.
- Να εντοπίσουν τα χαρακτηριστικά της ιδανικής γυναίκας στην ομηρική εποχή.
Πηγές
(Οδύσσεια, το αρχαίο κείμενο)
(Οδύσσεια, αρχαίο κείμενο και μετάφραση Αργ. Εφταλιώτη)
(Αρχαίο κείμενο και μεταφράσεις των Εφταλιώτη, Καζαντζάκη/Κακριδή, Σίδερη)
Concordances in Homer (Odysseia)
Συμφραστικός πίνακας –εξειδικευμένο λεξικό όπου κάθε λεξικός τύπος του κειμένου καταγράφεται τόσες φορές όσες απαντά στο έργο, πάντα συνοδευόμενος από τα άμεσα συμφραζόμενά του (context, έκτασης κατά κανόνα ενός στίχου ή μιας αράδας) και από ακριβείς παραπομπές. Όλοι οι λεξικοί τύποι, οργανώνονται σε ένα αλφαβητικό ευρετήριο.
Georg Autenrieth, A Homeric Dictionary
(Στο Perseus Digital Library. Στην Καλυψώ αναφέρει τα επίθετα με τα οποία απαντά στον Όμηρο, όχι στα άλλα πρόσωπα, στην Κίρκη δεν υπάρχει το λήμμα).
Στάδια έρευνας
Αρχικά αναζήτησα το αρχαίο κείμενο στην ψηφιακή βιβλιοθήκη Perseus, όπου υπάρχει το αρχαίο κείμενο όχι όμως οι μεταφράσεις στα Νέα Ελληνικά.
Στη συνέχεια αναζήτησα στο ομηρικό λεξικό του Georg Autenrieth τα ονόματα των τεσσάρων γυναικών. Αν αναζητήσει κανείς εδώ λέξεις, πρέπει να τις γράψει με λατινικούς χαρακτήρες και με συγκεκριμένη κωδικοποίηση. Για την Καλυψώ αναφέρει τα επίθετα με τα οποία απαντά στον Όμηρο, κάτι που δεν γίνεται για τα άλλα πρόσωπα, ενώ για την Κίρκη δεν υπάρχει λήμμα.
Ο Μικρός Απόπλους έχει το αρχαίο κείμενο και τη μετάφραση μόνο του Εφταλιώτη. Γι΄ αυτό και χρησιμοποίησα τελικά την ιστοσελίδα “Ελληνικός πολιτισμός” όπου υπάρχει το αρχαίο κείμενο και οι 3 μεταφράσεις (Εφταλιώτη – Καζαντζάκη/Κακριδή – Σίδερη) σε συνδυασμό με το συμφραστικό λεξικό, όπου μπορεί να δει κανείς πόσες φορές και σε ποιους στίχους απαντούν οι λέξεις.
Ξεκινώντας από το συμφραστικό λεξικό αναζήτησα τα ονόματα 4 γυναικών (Πηνελόπη, Ναυσικά, Καλυψώ, Κίρκη) για να εντοπίσω τους στίχους όπου απαντούν στο κείμενο.
Στη συνέχεια, από το αρχαίο κείμενο στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Πολιτισμού έκανα μια επιλογή των στίχων εκείνων όπου τα ονόματα απαντούν σε συνδυασμό με κάποιο ή κάποια επίθετα. Κατόπιν συγκέντρωσα τις 3 μεταφράσεις για κάθε στίχο από την ίδια ιστοσελίδα.
Προτάσεις για αξιοποίηση του υλικού στην τάξη
Οι μαθητές χωρίζονται σε 4 ομάδες και καθεμιά ασχολείται με ένα γυναικείο πρόσωπο. Οι μαθητές μελετούν τα αποσπάσματα από το αρχαίο κείμενο και τις μεταφράσεις και καλούνται να εντοπίσουν τα επίθετα (υπογραμμίζοντάς τα) με τα οποία ο Όμηρος περιγράφει τα γυναικεία πρόσωπα. π.χ. για την Πηνελόπη περίφρων και ἐχέφρων. Στη συνέχεια καλούνται να τα καταγράψουν σε στήλες, μία για κάθε πρόσωπο. Μπορεί να τους ζητηθεί να προσδιορίσουν αν είναι χαρακτηριστικά ή περιγραφικά, με βάση τη θεωρία από το σχολικό βιβλίο, ποια μορφή επιθέτων χρησιμοποιεί ο Όμηρος για τα 4 πρόσωπα (για την Πηνελόπη μόνο χαρακτηριστικά, για την Ναυσικά περιγραφικά, για την Καλυψώ και για την Κίρκη και περιγραφικά και χαρακτηριστικά). Επίσης, μπορούν να μελετήσουν τον τρόπο με τον οποίο κάθε μεταφραστής αποδίδει το αρχαίο κείμενο και να εκφράσουν την άποψή τους για το ποια μετάφραση τους αρέσει περισσότερο. Τέλος, μπορούν να συνθέσουν ένα δικό τους κείμενο για το πώς ήταν η ιδανική γυναίκα στην ομηρική εποχή.
Α. Πηνελόπη
α στ. 328-336
τοῦ δ᾽ ὑπερωιόθεν φρεσὶ σύνθετο θέσπιν ἀοιδὴν
κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια·
κλίμακα δ᾽ ὑψηλὴν κατεβήσετο οίο δόμοιο,
οὐκ οἴη, ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι δύ᾽ ἕποντο.
ἡ δ᾽ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,
στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο,
ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα·
ἀμφίπολος δ᾽ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη.
δακρύσασα δ᾽ ἔπειτα προσηύδα θεῖον ἀοιδόν·
Μετάφραση Εφταλιώτη
Κι από τ΄ ανώγια ακούγοντας το θείο αυτό τραγούδι
η Πηνελόπη η φρόνιμη, του Ικάριου η θυγατέρα,
κατέβηκε τις αψηλές του παλατιού τις σκάλες,
μόνη της όχι· αντάμα της δυο βάγιες κατεβήκαν.
Κι η ζουλεμένη αρχόντισσα σαν πήγε στους μνηστήρες,
πλάγι του στύλου στάθηκε της δουλευτής της στέγης
σηκώνοντας στην όψη της το λιόλαμπρο φακιόλι,
με τις παραστεκάμενες από τα δυο πλευρά της,
και κρένει του τραγουδιστή με μάτια δακρυσμένα·
Μετάφραση Καζαντζάκη-Κακριδή
Κι η Πηνελόπη ξάφνου, η φρόνιμη του Ικάριου θυγατέρα,
στο ανώι καθώς βρισκόταν, άκουσε το αθάνατο τραγούδι·
μεμιάς την αψηλή κατέβηκε του παλατιού της σκάλα,
όχι μονάχη· δυο ξοπίσω της την ακλουθούσαν βάγιες.
Και τους μνηστήρες ως αντίκρισε των γυναικών το θάμα,
σε μια κολόνα δίπλα εστάθηκε της στεριάς στέγης, κι είχε
κρυμμένα ολόγυρα τα μάγουλα με στραφτερή μαντίλα·
κι οι μπιστεμένες βάγιες πήρανε δεξοζερβά της θέση·
κι εκείνη δακρυσμένη εμίλησε στο θείο τον τραγουδάρη:
Μετάφραση Σίδερη
Κι ως άκουσε απ’ τ’ ανώγι της τ’ αθάνατο τραγούδι,
η Πηνελόπη η φρόνιμη του Τηλεμάχου η μάνα,
απ’ την ψηλή κατέβηκε του πύργου της τη σκάλα,
όχι μονάχη, πήγαιναν και δυο μαζί της σκλάβες.
Κι ως έφτασεν, ασύγκριτη γυναίκα στους μνηστήρες,
στάθηκε στης καλόφτιαστης σκεπής κοντά το στύλο,
σκεπάζοντας τα μάγουλα με τη λαμπρή της μπόλια,
κι είχε στο κάθε της πλευρό και μια πιστή της σκλάβα,
και στο θεϊκό τραγουδιστή έτσι με δάκρυα του ’πε
δ787
ἡ δ᾽ ὑπερωίῳ αὖθι περίφρων Πηνελόπεια
Ωστόσο κείτεται η καλή στ΄ ανώγι η Πηνελόπη Μτφ.Εφταλιώτη
Ωστόσο η Πηνελόπη η φρόνιμη στο ανώι της είχε ανέβει, Μτφ. Καζαντζάκη
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη στ’ ανώι ήταν απάνω Μτφ. Σίδερη
δ808
τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια,
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη γυρνάει κι απολογιέται, Μτφ. Εφτ.
Κι η Πηνελόπη τότε η φρόνιμη γυρνάει κι απηλογιέται, Μτφ. Καζ.
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη της μίλησε έτσι κι είπε Μτφ. Σίδερη
δ830
τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη της απαντά κι έτσι είπε· Μτφ. Εφτ.
Κι η Πηνελόπη τότε η φρόνιμη γυρνάει κι απηλογιέται: Μτφ. Καζ.
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη της απαντά κι έτσι είπε· Μτφ. Σίδερη
λ 445-446
λίην γὰρ πινυτή τε καὶ εὖ φρεσὶ μήδεα οἶδε
κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια.
Μετάφραση Εφταλιώτη
γιατ΄ είναι εκείνη γνωστικιά, κι έχει μεγάλες χάρες,
η Πηνελόπη η φρόνιμη, του Ικάριου η θυγατέρα
Μετάφραση Καζαντζάκη
έχει μυαλό περίσσιο η φρόνιμη του Ικάριου θυγατέρα,
η Πηνελόπη, και στα φρένα της πληθαίνει η δίκια κρίση.
Μετάφραση Σίδερη
γιατί είναι φρόνιμη πολύ κι έχει καλή τη γνώμη,
η Πηνελόπη, η γνωστικιά του Ικαρίου η κόρη.
ρ36-37
ἡ δ᾽ ἴεν ἐκ θαλάμοιο περίφρων Πηνελόπεια,
Ἀρτέμιδι ἰκέλη ἠὲ χρυσέῃ Ἀφροδίτῃ,
Κι η φρόνιμη απ΄ το θάλαμο προβάλλει η Πηνελόπη,
σαν Άρτεμη πανόμορφη, και σα χρυσή Αφροδίτη· Μτφ. Εφτ.
Κι εκείνη, η Πηνελόπη η φρόνιμη, το γυναικίτη αφήκε,
κι ήρθε παρόμοια με την Άρτεμη για τη χρυσή Αφροδίτη· Μτφ. Καζ.
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη απ’ τον οντά της βγήκε
παρόμοια με την Άρτεμη και τη χρυσή Αφροδίτη, Μτφ. Σίδερη
ρ100
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε περίφρων Πηνελόπεια·
η Πηνελόπη η γνωστικιά το λόγο πρώτη αρχίζει· Μτφ. Εφταλ.
κινούσε η Πηνελόπη η φρόνιμη το λόγο πρώτη κι είπε: Μτφ. Καζ.
η Πηνελόπη η φρόνιμη πήρε το λόγο κι είπε· Μτφ. Σίδερη
ρ162
τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
Κι η Πηνελόπη η γνωστικιά μ΄ αυτά του απολογιέται· Μτφ. Εφτ.
Κι η Πηνελόπη τότε η φρόνιμη του απηλογήθη κι είπε: Μτφ. Καζ.
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη τ’ απάντησε έτσι κι είπε· Μτφ. Σίδ.
ρ390-391
οὐκ ἀλέγω, ἧός μοι ἐχέφρων Πηνελόπεια
ζώει ἐνὶ μεγάροις καὶ Τηλέμαχος θεοειδής.”
Ωστόσο εγώ δε σε ψηφώ· σώνει να ζει στους πύργους
η Πηνελόπη η φρόνιμη κι ο θεόμοιαστος ο γιος της.” Μτφ. Εφτ.
Μα αλήθεια, τι με νοιάζει! Η φρόνιμη μονάχα Πηνελόπη
να ζει εδώ μέσα κι ο Τηλέμαχος ο θεοδιωματάρης!» Μτφ. Καζ.
Κι εγώ ένα το ᾽χω, φτάνει μου να ζει μες στο παλάτι
η Πηνελόπη η φρόνιμη κι ο γιος της ο θεόμοιος». Μτφ. Σίδερη
ρ492
τοῦ δ᾽ ὡς οὖν ἤκουσε περίφρων Πηνελόπεια
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη σαν έμαθε του Άντινου Μτφ. Εφταλιώτη
Η Πηνελόπη πάλι η φρόνιμη, σαν έφτασε στ΄ αφτιά της Μτφ. Καζαντζάκη
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη, σαν έφτασε στ’ αυτιά της Μτφ. Σίδερη
ρ498
τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη γυρίζει και της κρένει· Μτφ. Εφταλιώτη
Κι η Πηνελόπη τότε η φρόνιμη γυρνάει κι απηλογιέται Μτφ. Καζαντζάκη
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη της μίλησε έτσι πάλε· Μτφ. Σίδερη
ρ528
τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη σ΄ εκείνον αποκρίθη· Μτφ. Εφταλιώτη
Κι η Πηνελόπη τότε η φρόνιμη του απηλογήθη κι είπε: Μτφ. Καζαντζάκη
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη τ’ απάντησε έτσι κι είπε· Μτφ. Σίδερη
ω294-295
οὐδ᾽ ἄλοχος(=σύζυγος) πολύδωρος, ἐχέφρων Πηνελόπεια,
κώκυσ᾽ ἐν λεχέεσσιν ἑὸν πόσιν, ὡς ἐπεῴκει,
*Δεν υπάρχει μετάφραση από τον Εφταλιώτη
Κι η Πηνελόπη η φρόνιμη, το λατρευτό του ταίρι
ως του ᾽πρεπε δεν έκλαψε τον άντρα της στο στρώμα, Μτφ. Σίδερη
Κι η μυαλωμένη, ακριβαγόραστη γυναίκα του, κι εκείνη τα μάτια, ως ειν᾿ πρεπό, δεν έκλεισε του αντρός της, Μτφ. Καζαντάκη/Κακριδή
Β. Ναυσικά
ζ17
Ναυσικάα, θυγάτηρ μεγαλήτορος Ἀλκινόοιο,
η Ναυσικά, του αντρόψυχου του Αλκίνου η θυγατέρα. Μτφ. Εφτ.
η Ναυσικά, του λιονταρόκαρδου του Αλκίνου η θυγατέρα, Μτφ. Καζ.
η Ναυσικά, του αντρόψυχου τ’ Αλκίνου η θυγατέρα, Μτφ. Σίδ.
ζ 25
“Ναυσικάα, τί νύ σ᾽ ὧδε μεθήμονα γείνατο μήτηρ;
“Οκνή μαθές, ω Ναυσικά, σε γέννησε η μανούλα, Μτφ. Εφτ.
Πώς έτσι, Ναυσικά, η μητέρα σου σε γέννησε ακαμάτρα; Μτφ. Καζ.
«Πώς σ’ έκαμε έτσι, Ναυσικά, η μάνα σου ακαμάτρα; Μτφ. Σίδ.
ζ 48–49
αὐτίκα δ᾽ Ἠὼς ἦλθεν ἐύθρονος, ἥ μιν ἔγειρε
Ναυσικάαν ἐύπεπλον
Κι ήρθε η Αυγή η καλόθρονη και σήκωσ΄ απ΄ την κλίνη
τη λαμπροφόρα Ναυσικά, Μτφ. Εφτ.
Κι ήρθε μεμιάς η Αυγή η καλόθρονη, την ομορφομαντούσα
ξυπνώντας Ναυσικά· Μτφ. Καζ.
Ήρθε η καλόθρονη Αυγή και ξύπνησε η πανώρια
η Ναυσικά Μτφ. Σίδ.
ζ 101
τῇσι δὲ Ναυσικάα λευκώλενος ἤρχετο μολπῆς.
Κι η ασπροχέρα η Ναυσικά τους γλυκοτραγουδούσε. Μτφ. Εφτ.
κι η Ναυσικά η κρουσταλλοβράχιονη κινούσε το τραγούδι. Μτφ. Καζ.
Κι άρχισε πρώτη η Ναυσικά να ρίξει τραγουδώντας. Μτφ. Σίδ.
ζ 186
τὸν δ᾽ αὖ Ναυσικάα λευκώλενος ἀντίον ηὔδα·
Κι η ασπροχέρα η Ναυσικά του απολογήθη κι είπε· Μτφ. Εφτ.
Κι η Ναυσικά η κρουσταλλοβράχιονη του απηλογήθη κι είπε: Μτφ. Καζ.
Κι η ασπροχέρα η Ναυσικά τ’ απάντησε έτσι κι είπε· Μτφ. Σίδ.
ζ213
Ναυσικάα θυγάτηρ μεγαλήτορος Ἀλκινόοιο·
σαν που είπε του τρανόψυχου του Αλκίνου η θυγατέρα· Μτφ. Εφτ.
η Ναυσικά, του λιονταρόκαρδου του Αλκίνου η θυγατέρα· Μτφ. Καζ.
καθώς τους είπε η Ναυσικά, του Αλκίνου η θυγατέρα. Μτφ. Σίδ.
ζ251
αὐτὰρ Ναυσικάα λευκώλενος ἄλλ᾽ ἐνόησεν·
και τότες άλλο η Ναυσικά η ασπρόχερη σοφίστη· Μτφ. Εφτ.
Κι η Ναυσικά η κρουσταλλοβράχιονη στοχάστηκε άλλα ωστόσο· Μτφ. Καζ.
Κι η ασπροχέρα η Ναυσικά σκέφτηκε τότε ένα άλλο. Μτφ. Σίδ.
η12
ἣ τρέφε Ναυσικάαν λευκώλενον ἐν μεγάροισιν.
και σα θεό τον άκουγαν· την κόρη είχε αναθρέψει, Μτφ. Εφτ.
Αυτή τη Ναυσικά μεγάλωσε τη χιονοβραχιονάτη· Μτφ. Κακριδή
Την ασπροχέρα Ναυσικά αυτή είχε μεγαλώσει Μτφ. Σίδερη
θ457
ἤιε· Ναυσικάα δὲ θεῶν ἄπο κάλλος ἔχουσα
που πίνανε. Κι η Ναυσικά με κάλλη θεοσταλμένα, Μτφ. Εφτ.
Κι η Ναυσικά, που απ΄ τους αθάνατους την ομορφιά είχε δώρο Μτφ. Καζ.
Κι η Ναυσικά, που μ’ ομορφιές λαμποκοπούσε ουράνιες, Μτφ. Σίδ.
θ464
Ναυσικάα θύγατερ μεγαλήτορος Ἀλκινόοιο,
“Ω Ναυσικά, του αντρόψυχου του Αλκίνου θυγατέρα, Μτφ. Εφτ.
«Μακάρι, Ναυσικά, του αντρόκαρδου του Αλκίνου θυγατέρα, Μτφ. Καζ.
«Ω Ναυσικά, του λατρευτού τ’ Αλκίνου θυγατέρα, Μτφ. Σίδ.
Γ. Καλυψώ
α14
νύμφη πότνι᾽ ἔρυκε Καλυψὼ δῖα θεάων
η Καλυψώ η τρισέμορφη θεά τόνε κρατούσε, Μτφ. Εφτ.
η Καλυψώ η θεά, η πανέμνοστη τον έκρυβε νεράιδα Μτφ. Καζ.
τον κράταε λατρευτή θεά, ἡ Καλυψώ η νεράιδα, Μτφ. Σίδ.
δ557
νύμφης ἐν μεγάροισι Καλυψοῦς, ἥ μιν ἀνάγκῃ
στης θέαινας της Καλυψώς, που δίχως θέλησή του Μτφ. Εφτ.
η Καλυψώ η ξωθιά στο σπίτι της τόνε κρατεί δικό της Μτφ. Καζ.
μες στης νεραϊδας Καλυψώς το σπίτι που άθελά του Μτφ. Σίδ.
ε14
νύμφης ἐν μεγάροισι Καλυψοῦς, ἥ μιν ἀνάγκῃ
στης θέαινας της Καλυψώς, που με το ζόρι εκείθε Μτφ. Εφτ.
η Καλυψώ η ξωθιά στο σπίτι της τόνε κρατεί δικό της Μτφ. Καζ.
πικρά φαρμάκια πίνοντας στο σπίτι της νεράιδας, Μτφ. Σίδ.
ε180
ὣς φάτο, μείδησεν δὲ Καλυψὼ δῖα θεάων,
Αυτά είπε, κι η μυριόχαρη θεά χαμογελώντας Μτφ. Εφτ.
Είπε ο Οδυσσέας, κι εκείνη, η αρχόντισσα θεά, με χαμογέλιο Μτφ. Καζ.
Είπε, και χαμογέλασε στα λόγια του η νεράϊδα Μτφ. Σίδ.
ε202
τοῖς ἄρα μύθων ἦρχε Καλυψώ, δῖα θεάων·
η Καλυψώ, η μυριόχαρη θεά, να λέει αρχίζει· Μτφ. Εφτ.
κινούσε η Καλυψώ, η πανέμνοστη θεά, το λόγο πρώτη: Μτφ. Καζ.
άρχισε πρώτη η Καλυψώ κι έτσι είπε λυπημένα· Μτφ. Σιδ.
ε242
ἡ μὲν ἔβη πρὸς δῶμα Καλυψώ, δῖα θεάων,
γύρισε πίσω η Καλυψώ η μυριόχαρη στο σπήλιο, Μτφ. Εφτ.
η Καλυψώ, η θεά η πανέμνοστη, στο σπήλιο της γυρνούσε. Μτφ. Καζ.
γύρισε πίσω η Καλυψώ στο σπίτι, κι ο Δυσσέας Μτφ. Σίδ.
ε246
τόφρα δ᾽ ἔνεικε τέρετρα Καλυψώ, δῖα θεάων·
και με τρυπάνια που η θεά από τη σπηλιά του φέρνει, Μτφ. Εφτ.
Ωστόσο η Καλυψώ η πανέμνοστη του πήγε τα τρυπάνια· Μτφ. Καζ.
Τότε η νεράιδα η Καλυψώ του φέρνει ένα τρυπάνι Μτφ. Σίδ.
ε258
όφρα δὲ φάρε᾽ ἔνεικε Καλυψώ, δῖα θεάων,
κλαριά πολλά. Και του έφερε σκουτιά η θεά φασμένα Μτφ. Εφτ.
Κι η Καλυψώ, η θεά η πανέμνοστη, λινό του κουβαλούσε Μτφ. Καζ.
Τότε ένα καραβόπανο φέρνει η θεά, να κάμει Μτφ. Σίδ.
ε276
τὴν γὰρ δή μιν ἄνωγε Καλυψώ, δῖα θεάων,
στα πέλαγα δε λούζεται εκείνη του ΄πε η νύφη,
να τη φυλάει απ΄ τη ζερβή μεριά σαν αρμενίζει.275-276 Μτφ. Εφτ.
τι η Καλυψώ, η θεά η πανέμνοστη, του το ΄χε πει, Μτφ. Καζ.
Γιατί η νεράιδα του ’λεγε τ’ αστέρι εκείνο να ᾽χει Μτφ. Σίδ.
η245
ἔνθα μὲν Ἄτλαντος θυγάτηρ, δολόεσσα Καλυψὼ
που η μαριόλα η Καλυψώ, του Άτλαντα η θυγατέρα, Μτφ. Εφτ.
κι εκεί μια κόρη μένει του Άτλαντα τρανή, γεμάτη δόλους, Μτφ. Καζ.
όπου μια φοβερή θεά δολοτεχνίτρα μένει, Μτφ. Σίδ.
ι29
ἦ μέν μ᾽ αὐτόθ᾽ ἔρυκε Καλυψώ, δῖα θεάων,
Με κράτησε κι η Καλυψώ, η θεά η χαριτωμένη Μτφ. Εφτ.
Η Καλυψώ, η θεά η πανέμνοστη, στις βαθουλές σπηλιές της Μτφ. Καζ.
Έτσι λοιπόν η Καλυψώ με κράταε η νεράιδα Μτφ. Σίδ.
μ389
“ταῦτα δ᾽ ἐγὼν ἤκουσα Καλυψοῦς ἠυκόμοιο·
Τ΄ άκουσ΄ αυτά απ΄ την Καλυψώ την ομορφομαλλούσα, Μτφ. Εφτ.
απ΄ την ωριόμαλλη εγώ τ΄ άκουσα την Καλυψώ όλα τούτα, Μτφ. Καζ.
Αυτά κι απ’ τη λαμπρόμαλλη την Καλυψώ είχα ακούσει Μτφ. Σίδ.
μ449
ναίει ἐυπλόκαμος, δεινὴ θεὸς αὐδήεσσα,
στην Ωγυγία με φέρανε οι θεοί, που λημεριάζει
η Καλυψώ η ωριόμαλλη κι η φοβερή θεούλα.448-449 Μτφ. Εφτ.
στης Καλυψώς της ωριοπλέξουδης, της ανθρωπολαλούσας
θεάς, το ερημονήσι οι αθάνατοι, την Ωγυγία, με ρίξαν,448-449 Μτφ. Καζ.
που κατοικούσε η Καλυψώ με τις λαμπρές πλεξούδες˙ // θεά πανώρια, φοβερή, που σα θνητή μιλούσε 450 Μτφ. Σίδ.
ψ333
ὥς θ᾽ ἵκετ᾽ Ὠγυγίην νῆσον νύμφην τε Καλυψώ,
* δεν υπάρχει η μετάφραση του Εφταλιώτη
στην Ωγυγία πως βρέθη, στης ξωθιάς της Καλυψώς το σπίτι, Μτφ. Καζ.
τη μαύρη μοίρα ξέφυγε μονάχος, και πώς πήγε // στης Ωγυγίας το νησί, στην Καλυψώ τη νύφη, Μτφ. Σίδ.
Δ. Κίρκη
ι31-32
ὣς δ᾽ αὔτως Κίρκη κατερήτυεν ἐν μεγάροισιν
Αἰαίη δολόεσσα, λιλαιομένη πόσιν εἶναι·
με κράταε στα παλάτια της η Κίρκη, η θεά της Αίας,
η δολοπλέχτρα, κι άντρας της να γίνω λαχταρούσε· Μτφ. Εφτ.
Κι η Κίρκη η δολερή απ΄ το σπίτι της στην Αία να φύγω πίσω
δε μ΄ άφηνε, κι αυτή γυρεύοντας να με κρατήσει γι΄ άντρα. Μτφ. Καζ.
Έτσι μ’ εμπόδιζε έπειτα κι η δολοπλέχτρα η Κίρκη
στο σπίτι της και ταίρι της να μ’ έχει λαχταρούσε. Μτφ. Σίδ.
κ136-137
Κίρκη ἐυπλόκαμος, δεινὴ θεὸς αὐδήεσσα,
αὐτοκασιγνήτη ὀλοόφρονος Αἰήταο·
η Κίρκη, η ωριόμαλλη θεά, κι η ανθρωπολαλούσα,
του Αιήτη του κακόβουλου η φοβερή αυταδέρφη. Μτφ. Εφτ.
ζούσε, θεά τρανή, ωριοπλέξουδη και με ανθρωπίσιο λάλο,
η ομόσπλαχνη αδερφή του πίβουλου του Αιήτη, τι κι οι δυο το Μτφ. Καζ.
θεά μεγάλη, φοβερή, που σα θνητή λαλούσε,
κι ήταν ομόσπλαχνη αδελφή του δολοπλέχτη Αιήτη. Μτφ. Σίδ.
κ220-223
ἔσταν δ᾽ ἐν προθύροισι θεᾶς καλλιπλοκάμοιο,
Κίρκης δ᾽ ἔνδον ἄκουον ἀειδούσης ὀπὶ καλῇ,
ἱστὸν ἐποιχομένης μέγαν ἄμβροτον, οἷα θεάων
λεπτά τε καὶ χαρίεντα καὶ ἀγλαὰ ἔργα πέλονται. (*Θυμίζει την περιγραφή της Καλυψώς)
Στης ωριοπλέξουδης θεάς τα ξώθυρα καθίζουν,
κι ακούν την Κίρκη μέσαθε που γλυκοτραγουδούσε,
μεγάλο φαίνοντας πανί κι αχάλαστο, σαν που ΄ναι
των θεών τα έργα τα ψιλά και τα λαμπρά και τα ώρια, Μτφ. Εφτ.
Στην ξώπορτα της ωριοπλέξουδης θεάς ομπρός σταθήκαν,
της Κίρκης, κι άκουαν που με γάργαρη φωνή τραγούδαε μέσα,
μεγάλο ως ύφαινε κι αθάνατο πανί — και μη δεν είναι
όλα οι θεές που υφαίνουν όμορφα, ψιλά, χαριτωμένα; Μτφ. Καζ.
Στης καλοπλέξουδης θεάς τις ξώπορτες σταθήκαν
κι άκουσαν μέσα με γλυκιά φωνή που τραγουδούσε,
την Κίρκη κι έφαινε άφθαρτο πανί μεγάλο, ως είναι
όλα τα έργα των θεών, ψιλά, χαριτωμένα. Μτφ. Σίδ.
κ377
ἄγχι παρισταμένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
σιμώνει η Κίρκη, και μιλάει με φτερωμένα λόγια· Μτφ. Εφτ.
ήρθε κοντά μου κι ανεμάρπαστα μου συντυχαίνει λόγια: Μτφ. Καζ.
ήρθε κοντά μου κι έκατσε και λυπημένη μου ᾽πε· Μτφ. Σίδ.
κ549
ἀλλ᾽ ἴομεν· δὴ γάρ μοι ἐπέφραδε πότνια Κίρκη.᾽
μόν΄ πάμε· η Κίρκη η δέσποινα μου ορμήνεψε το δρόμο.” Μτφ. Εφτ.
κι η σεβαστή θεά μου αρμήνεψε το δρόμο — μόνο πάμε!” Μτφ. Καζ.
Μόν’ πάμε. Η σεβαστή θεά μ’ οδήγησε όπως πρέπει». Μτφ. Σίδ.
λ8
Κίρκη εὐπλόκαμος, δεινὴ θεὸς αὐδήεσσα.
η φοβερή κι η ωριόμαλλη κι η ανθρωπολαλούσα,7 Μτφ. Εφτ.
σταλμένο από την ωριοπλέξουδη, την ανθρωπολαλούσα
θεά, την άγρια Κίρκη, σύντροφος καλός μας προβοδούσε.7-8 Μτφ. Καζ.
μας έστειλε η λαμπρόμαλλη θνητολαλούσα Κίρκη.8 Μτφ. Σίδ.
μ150
Κίρκη ἐυπλόκαμος, δεινὴ θεὸς αὐδήεσσα.
η φοβερή κι η ωριόμαλλη κι η ανθρωπολαλούσα,149 Μτφ. Εφτ.
σταλμένο από την ωριοπλέξουδη, την ανθρωπολαλούσα
θεά, την άγρια Κίρκη, σύντροφος καλός μας προβοδούσε.149-150 Μτφ. Καζ.
μας έστειλε η λαμπρόμαλλη θνητολαλούσα Κίρκη.150 Μτφ. Σίδ.
μ155
θέσφαθ᾽ ἅ μοι Κίρκη μυθήσατο, δῖα θεάων·
ή δυο, τα λόγια τα ιερά που μου ΄πε η θεία Κίρκη· Μτφ. Εφτ.
όσες μαντείες η Κίρκη, η αρχόντισσα θεά, μου μολογούσε Μτφ. Καζ.
τι είναι γραφτό της μοίρας μας καθώς μου τα ‘πε η Κίρκη. Μτφ. Σίδ.
μ302
ἐσθίετε βρώμην, τὴν ἀθανάτη πόρε Κίρκη.᾽
*Δεν υπάρχει μετάφραση στον Εφτ.
απ΄ τις θροφές που η Κίρκη η αθάνατη μας έδωσε να τρώτε. Μτφ. Καζ.
με τις θροφές που πήραμε απ’ τη θεά την Κίρκη». Μτφ. Σίδ.
μ268
Κίρκης τ᾽ Αἰαίης, ἥ μοι μάλα πόλλ᾽ ἐπέτελλε
μα και της Κίρκης, που πολύ μου σύσταιναν κι οι δυο τους Μτφ. Εφτ.
η Κίρκη μου διπλοπαράγγελνε στην Αία, να ξαλαργέψω Μτφ. Καζ.
τα λόγια, κι όσες μου ᾽κανε παραγγελιές η Κίρκη,
να τ’ αποφύγω το νησί του φωτοδότη του Ήλιου267-268 Μτφ. Σίδ.
μ273
Κίρκης τ᾽ Αἰαίης, ἥ μοι μάλα πόλλ᾽ ἐπέτελλε
κι η θεά της Αίας, που σοβαρά μου σύστησαν κι οι δυο τους Μτφ. Εφτ.
κι η Κίρκη από την Αία, που γύρευε μακριά να κρατηθούμε Μτφ. Καζ.
κι όσες, η Κίρκη μου ᾽κανε παραγγελιές κι ορμήνειες
να τ’ αποφύγω το νησί του φωτοδότη του Ήλιου,272-273 Μτφ. Σἰδ.
ψ321-322
καὶ Κίρκης κατέλεξε δόλον πολυμηχανίην τε,
ἠδ᾽ ὡς εἰς Ἀΐδεω δόμον ἤλυθεν εὐρώεντα,
*Δεν υπάρχει η μετάφραση Εφτ.
τις πονηριές ακόμα ιστόρησε και τις περίσσιες τέχνες
της Κίρκης, και το πως κατέβηκε στον άραχλο τον Άδη 321-322 Μτφ. Καζ.
Της Κίρκης τα καμώματα της είπε και τους δόλους, // στον Άδη πως, κατέβηκε τον καταραχνιασμένο,322 Μτφ. Σίδ.
Την εργασία επιλεμήθηκε η Φιλόλογος Αλεξάνδρα Κολοβού.